Onderbewindstelling: hoe werkt het? En hoe kom je er vanaf?

Drie soorten financiële hulp

Als je hulp nodig hebt, dan heb je enkele mogelijkheden:

• Mentorschap (hulp op persoonlijk vlak)
• Onderbewindstelling (hulp op financieel vlak)
• Ondercuratelestelling (hulp op zowel persoonlijk als financieel vlak)

De volgorde van het hierboven genoemde lijstje is afhankelijk van hoe drastisch de maatregel is, waarbij de eerste de minst drastische is. Vaak zijn de maatregelen die eronder genoemd worden de volgende stap. Deze keer zal ik aandacht besteden aan het mentorschap en bewindvoering.

Mentorschap: wat houdt dit precies in?

Mentorschap is een bijzonder geval. Meestal gaat het bij mentorschap om het beschermen van mensen die niet meer in staat zijn om keuzes te maken met betrekking tot verzorging, verpleging of begeleiding. Denk hierbij bijvoorbeeld aan dementerenden. De mentor zal keuzes maken samen met de persoon in kwestie, voor zover dit mogelijk is. In het uiterste geval zal de mentor alle keuzes zelf maken. Het kan namelijk zo zijn dat de betrokkene denkt in staat te zijn voor zichzelf te kunnen zorgen, terwijl dit niet het geval is. De mentor kan dan kiezen voor begeleiding of verzorging van de betrokkene. Hier zijn ook kosten aan verbonden, zodoende maakt de mentor ook financiële keuzes.

Hoe zorg ik ervoor dat ik mentor kan worden voor een dierbaar persoon?

Het proces om mentor te worden is bijna hetzelfde als onderbewindstelling. De hele procedure is hieronder beschreven, dus je mag deze informatie ook toepassen op het mentorschap.

Onderbewindstelling

Ontmoet Kevin. Kevin is een lieve jongen, maar hij heeft een lichte verstandelijke beperking. De ouders van Kevin hebben een flinke som geld gespaard voor hem, maar ze zijn bang dat Kevin niet weet hoe hij met dit geld moet omgaan. Nu hebben de ouders van Kevin besloten om hem onder bewind te stellen. Hoe gaat dit precies in zijn werk? Wat zijn de gevolgen voor Kevin?

Hoe wordt iemand onder bewind gesteld? (Zelfde procedure geldt voor mentorschap!)

Kevin onder bewindvoering stellen is bedoeld om hem te beschermen, zodat hij geen onnodige uitgaven doet. Op het moment dat Kevin niet in staat is om zijn eigen financiën te regelen, dan is er een selecte groep mensen die hem onder bewind kunnen laten stellen, namelijk:

• Kevin zelf;
• de partner van Kevin;
• familieleden van Kevin tot in de 4e graad. Dit zijn ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen, broers, zussen, ooms, tantes, neven en nichten;
• degene die het gezag uitoefent, zoals de voogd als Kevin minderjarig is;
• de curator, beschermingsbewindvoerder of mentor;
• de officier van Justitie. Dit kan alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld omdat er geen familie meer is;
• de instelling die Kevin verzorgt of begeleidt.

Het verzoek voor onderbewindstelling moet weggelegd worden bij de rechtbank. De aanvraag wordt vervolgens behandeld door de kantonrechter, tijdens een mondelinge zitting. Hierbij hoeft er geen advocaat ingehuurd te worden, maar kan wel ingeroepen worden ter ondersteuning.

Na de uitspraak van de kantonrechter zullen er één of twee bewindvoerders aangewezen worden. In principe kan iedereen die meerderjarig is bewindvoerder worden, afhankelijk van de geschiktheid. Bijvoorbeeld, iemand die zelf handelingsonbekwaam is zal nooit aangewezen worden als bewindvoerder.

Is al het vermogen nu in beheer van de bewindvoerder(s)?

Afhankelijk van de situatie, kan er gekozen worden om:

• een gedeelte van het vermogen onder bewind te stellen
• of al het vermogen.

Met andere woorden: is Kevin in staat om zelf goed zijn boodschappengeld te beschikken? Dan kan ervoor gekozen worden dat alleen de woning van Kevin in beheer genomen wordt. Is hij helemaal niet in staat om financiën te beheren? Dan wordt zijn hele vermogen onder bewind gesteld.  Op moment dat Kevin een aankoop wil doen, zal hij dit pas mogen doen nadat hij toestemming heeft van de bewindvoerder. Daarbij mag de bewindvoerder ook belastingtechnische handelingen doen voor Kevin, zoals huurtoeslag aanvragen en belastingaangifte doen.

Kom ik ook nog van mijn mentor/bewindvoerder af?

Ja dit is zeker mogelijk. De beëindiging zal via de kantonrechter lopen en vloeit voort uit de volgende situaties:

• Iemand is weer in staat om zijn eigen belangen te behartigen;
• Vervanging door curatele;
• Als de periode die vastgesteld is door de rechter verlopen is. Let op, dit is alleen het geval wanneer er een einddatum is vastgesteld;
• Als voortzetting van de maatregel, ofwel mentorschap of onderbewindstelling, niet meer zinvol is;
• Bij overlijden.

Ondercuratelestelling

Als iemand boven de 18 jaar niet in staat is om goede keuzes te maken voor zichzelf, wordt dit 'handelingsonbekwaam' genoemd. In zulke situaties kan iemand ondercuratele worden gesteld. Het grootste verschil met onderbewindvoering en mentorschap, is dat zowel op persoonlijk vlak, als op financieel vlak iemand anders keuzes maakt, in het belang van de persoon zelf uiteraard. De keuzes worden gemaakt door de aangewezen curator. Dit gebeurt om de persoon in bescherming te nemen. Bijvoorbeeld als iemand dement is, een stoornis heeft of ernstig verslaafd is, denk aan drankmisbruik. Hier is ook een wet over.

Wie is de curator?

Ondercuratele gesteld worden is een heftige maatregel, die niet zomaar wordt toegepast. En wordt, net als onderbewindstelling en mentorschap, eerst aan de rechter voorgelegd.Dit type curator is overigens niet hetzelfde als een curator bij faillissement. Vaak is het een familielid die de ondercuratelestelling op zich neemt.

Wanneer stopt de ondercuratelestelling?

Ondercuratelestelling is niet per definitie levenslang: als de rechter besluit dat het niet meer nodig is, dan kan de ondercuratelestelling worden opgeheven. Het kan zijn dat het wordt vervangen door bewindvoering of mentorschap. Als men van mening is dat de rechter een verkeerde keuze maakt om iemand onder curatele te stellen, kun je in hoger beroep gaan. Hiervoor zou je een jurist kunnen vragen om te helpen met het opstellen.