Erfbelasting: hoe ga je slim om met geld uit een erfenis?

Wat kun je allemaal erven?

Een erfenis kan bestaan uit alle goederen en het geld van een overledene. Dus bijvoorbeeld het geld op een rekening, mogelijke huizen, stukken land en/of spullen. Let op: als hier schulden bij zitten (bijvoorbeeld in de vorm van een belastingschuld of hypotheek) erf je die ook. Al is het dan ook mogelijk om de erfenis te weigeren. Officieel heet dat: een erfenis verwerpen. Hierover lees je later meer.

Hier kan een erfenis -afgezien van schulden- uit bestaan:

•   Geld (inclusief geld dat derden de overledene nog verschuldigd zijn).
•   Onroerend goed (huizen en/of grond).
•   Spullen zoals meubels, sieraden of een boot.
•   Aandelen of andere beleggingen.
•   Belastingteruggaven.

Vaak zijn er meerdere erfgenamen en wordt de erfenis tussen deze mensen verdeeld. Een erfenis kan worden geregeld via een testament of verloopt via het wettelijk erfrecht. Meer weten over hoe je het geld op een eerlijke manier kunt verdelen? Lees dan ons blog met tips voor de verdeling van een erfenis.

Erven volgens een testament

Het is mogelijk om de erfenis te verdelen via een testament dat je kunt opmaken bij een notaris. Dat betekent dat iemand van tevoren bepaalt wie precies wat krijgt. Zo kun je bijvoorbeeld regelen dat iemand een deel van je geld of bezittingen erft, zonder dat hij/zij officieel ‘erfgenaam’ is. Die vorm van erfenis noemen we een ‘legaat’. Je kunt bijvoorbeeld iemand een mooi sieraad laten erven zonder dat hij/zij verder iets met de afwikkeling van de erfenis (en dus eventuele schulden) te maken heeft. In een zogenaamd ‘codicil’ kan degene die de erfenis nalaat zelfs in detail beschrijven welke spullen aan welke mensen worden toegeschreven.

Erven volgens wettelijk erfrecht

Wanneer iemand geen testament heeft opgesteld, erf je via het wettelijk erfrecht. In hoeverre je dan recht hebt op een erfenis, hangt af van je relatie tot de overledene. Er zijn vier groepen waarbij de bovenste groep in de eerste instantie recht heeft op de erfenis. Weigert die persoon of is hij/zij niet meer in leven, dan wordt de erfenis doorgeschoven naar de volgende groep. Als er helemaal geen erfgenaam is dan gaat het geld naar de staat.

De vier groepen die volgens wettelijk erfrecht recht hebben op een erfenis:

1. Geregistreerd partners, echtgenoten en kinderen. Als de kinderen niet meer leven: kleinkinderen.
2. Broers/zussen, ouders en eventueel de kinderen van broers/zussen als zij niet meer leven.
3. Grootouders
4. Overgrootouders

In de eerste instantie gaat (volgens wettelijk erfrecht) de erfenis dus naar de officiële partner en kinderen. Pas als de officiële partner is overleden, ontvangen de kinderen hun deel van de erfenis, het zogenaamde ‘kindsdeel’. Zelfs als dit niet de moeder of vader is van de kinderen. Dat betekent dat de partner een schuld uit heeft staan aan de (stief)kinderen totdat hij/zij zelf overlijdt.

Let wel op: na het overlijden krijgen de nabestaanden een aanslag voor erfbelasting. Het kan dus gebeuren wanneer het geld naar de levende partner gaat en later pas naar de kinderen, dat zij alsnog een aanslag krijgen voor erfbelasting terwijl ze de erfenis op dat moment nog niet ontvangen. In dat geval wordt de aanslag alvast betaald door de achtergebleven partner, zodat achtergebleven kinderen niet in financiële problemen komen.

Wat gebeurt er als minderjarige kinderen het geld erven?

Minderjarige kinderen kunnen wel degelijk erven, maar ze mogen niet zelf hun vermogen beheren. Hun erfenis valt dan onder de wettelijke vertegenwoordiger van de kinderen, de ouders of voogd. Kinderen kunnen geen schulden erven en aanvaarden een erfenis automatisch als ‘beneficiair’. (Hierover lees je later meer.) Zodra kinderen de volwassen leeftijd bereiken, krijgen ze zeggenschap over hun vermogen, al kan dit soms uitgesteld worden naar een latere leeftijd (21, 23 of 30 jaar). Als degene die de erfenis nalaat, niet wil dat het geld automatisch naar ouder of voogd gaat, moet er in het testament een bewindvoerder worden aangewezen. Deze persoon beheert dan het vermogen totdat het kind er zelf bij kan. Dit kan zelfs uitbesteed worden aan een notaris. Maar, hoewel een kind zelf niet zomaar bij het geld kan, wordt het in overleg vaak gebruikt voor een studie of het kopen van een huis.

Hoe werkt erfbelasting? En welke vrijstellingen zijn er in 2023?

Wanneer iemand overlijdt, verstuurt de Belastingdienst binnen 4 maanden na het overlijden een brief naar een van de erfgenamen met betrekking tot erfbelasting. Dit is meestal een van de kinderen of de partner. In deze brief staat hoeveel belasting je moet betalen, wanneer ze dit van je verwachten en ook hoe je aangifte erfbelasting moet doen.

Of je erfbelasting moet betalen en hoe hoog de erfbelasting is hangt van twee dingen af:

• Je relatie met de overledene
• De hoogte van de erfenis

Met deze rekenhulp van de Belastingdienst kun je berekenen hoeveel erfbelasting je moet betalen in 2023.

Voor erfgenamen zijn er vrijstellingen waarover je geen belasting hoeft te betalen. Dat betekent dat je alleen belasting betaalt voor het gedeelte dat boven de vrijstelling uitkomt. Vanaf welk bedrag je belasting betaalt, hangt af van je relatie met de overledene. Op deze pagina van de Belastingdienst zie wat de hoogte van de vrijstellingen is en voor welke groepen erfgenamen dit geldt in 2023.

Is de erfenis lager dan of gelijk aan de vrijstelling erfbelasting die voor jou van toepassing is? Dan betaal je helemaal geen erfbelasting. Als je wel erfbelasting moet betalen dan is dit tussen de 10 en 40 procent.

Wanneer je de erfbelasting niet in één keer kunt betalen, kun je uitstel erfbelasting aanvragen bij de Belastingdienst. Hierbij is het mogelijk om de erfbelasting uit te stellen en/of in termijnen te betalen. Er zijn dan wel voorwaarden waaraan je moet voldoen. Je kunt uitstel voor erfbelasting aanvragen voor een periode van maximaal 12 maanden. Kijk hier hoe het precies zit met uitstel erfbelasting en welke voorwaarden de Belastingdienst heeft gesteld.

Op welke manieren kun je een erfenis aannemen of weigeren?

Wanneer degene die overlijdt schulden had, erf je die ook. Gelukkig zijn er wel manieren om te voorkomen dat je als erfgenaam in de financiële problemen komt.

Er zijn drie manieren waarop je met een erfenis om kunt gaan.

1. De erfenis zuiver aanvaarden. Dat betekent dat je de hele erfenis inclusief mogelijke schulden aanvaardt.
2. De erfenis beneficiair aanvaarden. In dit geval aanvaard je de erfenis, nadat alle schulden eraf zijn gehaald. (Dit is, zoals je al eerder las, verplicht voor minderjarigen.)
3. De erfenis verwerpen. Bij verwerpen, weiger je de erfenis. Je krijgt geen vermogen maar hebt ook niks te maken met de schulden. Je bent dan officieel geen erfgenaam meer.

Lees hier meer over zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden en verwerpen.

Erfenis nalaten? Regel het slim!

Wanneer je een erfenis nalaat zonder testament, dan wordt dit automatisch geregeld via het wettelijk erfrecht. Wil je van tevoren bepalen wat je precies wilt schenken en aan wie, dan is het raadzaam om een testament op te stellen waarin van tevoren al zoveel mogelijk geregeld is. Als een erfenis in een keer wordt nagelaten, moeten erfgenamen daar vaak een grote som erfbelasting over betalen. Een mogelijkheid om ze minder erfbelasting te laten betalen is door te ‘schenken bij het leven’ ook wel ‘schenken met warme hand’ genoemd. Dat kan op verschillende manieren. Het idee is dat je tijdens je leven al bedragen schenkt aan kinderen of kleinkinderen zodat de uiteindelijke erfenis kleiner is en daarmee ook de erfbelasting minder hoog. Er zijn vrijstellingen voor deze schenkingen tot bepaalde bedragen (per jaar) en dan hoeft er helemaal geen belasting over betaald te worden. Daarbij maakt het ook nog uit voor wie de schenking is en waarvoor de schenking wordt gebruikt. Meer weten over 'schenken bij het leven'? Lees dan onze blog over schenken aan (klein)kinderen.

Begin op tijd

Hoewel erfenissen gelinkt zijn aan verdrietige gebeurtenissen, is het toch belangrijk om hier op tijd mee te beginnen en je goed in te lezen. Dat geldt zowel voor de erflater (degene die de erfenis schenkt) als de erfgenamen (degenen die de erfenis ontvangen).