Tips bij eerlijk verdelen van een erfenis

Verdelen in vrede

Bij een erfenis denken we al snel aan goederen, zoals een auto en een woning, maar een erfenis kan ook bestaan uit schulden. Wie er recht heeft op de erfenis, staat vaak in het testament. De zogenaamde erfgenamen. Is er geen testament opgemaakt bij een notaris, dan geldt de wet. Als eerste komen dan in beeld; de echtgeno(o)t(e)/geregistreerde partner met de kinderen. Zijn die er niet, dan komen in beeld: de ouders met broers en zussen.

Aangezien veel families ruzie krijgen om de erfenis, is het natuurlijk zaak dat een stap voor te zijn. Daarom hebben wij deze 8 tips voor jou op een rijtje gezet.

Tip 1: Lees het testament of volg de wet

Het klinkt zo logisch, maar in de praktijk loopt het weleens anders. We kennen allemaal het voorbeeld van moeders die heeft toegezegd dat je dat mooie schilderijtje mag hebben als ze er niet meer is. Maar als ze er daadwerkelijk niet meer is, staat zoiets vaak niet op papier. Laat dan ook vooral los wat je vader of moeder ooit gezegd heeft. Lees het testament goed door en hou je daaraan.

Weet je niet zeker of de overledene een testament heeft opgesteld? Dan kun je dit navragen via het Centraal Testamentregister (CTR) in Den Haag. Je dient een schriftelijke aanvraag in met een kopie van de overlijdensakte en je krijgt binnen enkele dagen per post bericht of er een testament is én bij welke notaris in Nederland. Als er haast is kan het CTR-verzoek ook via een notaris worden gedaan, die krijgt doorgaans binnen tien minuten antwoord. Je dient je vooraf wel te legitimeren, aangezien een notaris niet zomaar gegevens persoonlijke mag verstrekken.

Tip 2: Maak een keuze: erfenis aanvaarden of verwerpen

Als je erfgenaam bent dien je een persoonlijke keuze te maken wat je met jouw deel van de nalatenschap wenst. Een erfgenaam is namelijk niet verplicht de erfenis te accepteren. In dit artikel lees je hier meer over. In het kort zijn dit de opties: 

1. zuiver aanvaarden;

Je treedt in de voetsporen van de overledene, voor de lusten én de lasten (!). Als je een erfenis zuiver accepteert en de erfenis heeft meer schulden dan bezittingen, dan moet je dit tekort uit eigen zak betalen! Doe dit alleen als je zeker weet dat de nalatenschap uiteindelijk positief is. Dit weet je meestal niet op voorhand.

2. beneficiair aanvaarden;

(ook wel genoemd het aanvaarden van de nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving); Bij schulderfenissen of als er twijfel is over de omvang van de schulden is het verstandiger om ervoor te kiezen om de erfenis beneficiair te aanvaarden, zodat de schulden niet uit eigen portemonnee moeten worden betaald.

3. verwerpen;

Dat spreekt bijna voor zich; Als je een nalatenschap verwerpt, ben je met terugwerkende kracht nooit erfgenaam geweest. Beneficiair aanvaarden en verwerpen doe je door een speciale verklaring in te leveren of af te leggen bij de griffie van de rechtbank (in de regio waar de overledene woonde ten tijde van het overlijden) en het voldoen van de griffierechten.

Tip 3: Inventariseer de erfenis en laat een verklaring van erfrecht opmaken

Goederen, banktegoeden, spaarpolissen, verzekeringspolissen en (hypotheek)schulden. Deze zaken staan meestal niet in het testament. Ga daarom bij elkaar zitten en inventariseer de boel. Wat valt er naast de persoonlijke bezittingen allemaal te verdelen? Door dit van tevoren al te doen, kun je een hoop gezeur voorkomen.

Laat in de tussentijd een verklaring van erfrecht opmaken bij een notaris. Hierdoor komt voor iedereen vast te staan wie erfgenaam is en wie bevoegd is/zijn om de nalatenschap af te wikkelen. Zijn er meerderen bevoegd? Dan kan er meestal een boedelvolmacht worden afgegeven aan een ander, zodat niet iedereen voor elke stap uit alle hoeken van het land moet komen. Wel zo gemakkelijk.

Als de verklaring van erfrecht is afgegeven door de notaris, is het raadzaam om ook gebruik te maken van de volgende services:

• het loket Slapende tegoeden. Dit is een service van de Nederlandse Vereniging van Banken. Met het loket Slapende tegoeden is het voor erfgenamen makkelijker om na te gaan of een overleden familielid nog een tegoed heeft bij een bank. Het loket is bedoeld voor erfgenamen die geen zicht hebben bij welke bank(en) de overledene tegoeden aanhield.
• het loket VanAtotZekerheid. Dit is een service van het Verbond van Verzekeraars, waarmee kan worden uitgezocht of (en waar) er een levensverzekeringspolis liep op het leven van een overledene.

Tip 4: Regel dat schulden worden betaald

Na het inventariseren dienen de schulden te worden voldaan uit de boedel. Denk hierbij bijvoorbeeld aan begrafeniskosten, belastingschuld (na het voldoen dan de laatste aangifte inkomstenbelasting), maar ook de vaste lasten die blijven doorlopen. Denk ook aan de RDW (als er een auto/motor op naam staat). De RDW is 'een publieke dienstverlener in de mobiliteitsketen'.  RDW is mogelijk een wat minder prettige organisatie om mee te maken te hebben, omdat ze snel zullen eisen dat de auto binnen 5 weken op naam moet worden gezet van een erfgenaam. Laat ondanks dit bericht een goede afwikkeling voorgaan en doe geen overhaaste dingen.

LET OP: Resteert er na het voldoen van de schulden niets meer én is er beneficiair aanvaard? Dan is de nalatenschap afgewikkeld. Is er "gewoon" zuiver aanvaard, dan moet je doorgaan, ook als er meer schulden blijken te zijn. Je moet dus zelf de schulden die over blijven betalen. Dit is het risico dat je hebt genomen.

Lees meer hierover in ons blog met meer informatie over de verschillende keuzes die je kunt maken:

Erfenis weigeren: opties en gevolgen

Als erfgenaam mag je zelf kiezen of je de erfenis aanvaardt. Een belangrijke keuze, vooral wanneer er schulden zijn is het belangrijk om goed de opties te overwegen. In dit artikel bespreken we drie mogelijkheden die je hebt bij het ontvangen van een erfenis.

Tip 5: Lijstje met kostbare zaken - maak onderscheid tussen emotionele waarde en geldwaarde

Na het inventariseren kun je kijken naar de waarde van de spullen. Dat schilderijtje van de hond is misschien maar tien euro waard, maar kan wel een hoge emotionele waarde hebben. Toch is het niet eerlijk als een ander een schilderij krijgt die wel duizend euro waard is. Maak daarom met elkaar een lijstje van alle kostbare dingen.

Tip 6: Verdelen van de kostbare spullen

Met kostbare spullen bedoelen we hierbij: spullen die redelijk wat geld waard zijn. Begin met het uitvoeren van de verdeling door deze op papier uit te tekenen in lijn met het testament of de wet. Met alle waardevolle spullen op papier kun je een stap verder gaan: het verdelen: 

• Zorg dat iedere erfgenaam een bedrag hecht aan een elk kostbaar object.
• Tel per erfgenaam het totaalbedrag op.
• Dit bedrag denkt de erfgenaam te moeten verdelen.
• Deel dat vervolgens door het aantal erfgenamen en je je krijgt voor iedere erfgenaam een bedrag waarvan hij of zij denkt dat hij daar recht op heeft.

Kijk vervolgens per erfgenaam aan welk object hij of zij de meeste waarde toekent. Iemand die denkt dat een kast 10.000 euro waard is, zal deze liever willen hebben dan iemand die denkt dat diezelfde kast maar 5.000 euro waard is. Het is dan het handigst om die eerste erfgenaam de kast te geven, terwijl de andere erfgenamen iets krijgen dat volgens hen ook 10.000 euro waard is.

Zijn er kostbare zaken waar niemand op zit te wachten? Dan kun je dat beter verkopen en het bedrag onderling verdelen, samen met de rest van het geld.

Tip 7: Verdelen van de 'emotionele' spullen

Zijn alle kostbare spullen verdeeld? Dan blijven er nog genoeg persoonlijke bezittingen over: niet waardevol qua geld, wel emotioneel waardevol. In eerste instantie zou je natuurlijk kunnen proberen om er al pratende uit te komen. Werkt dit niet, dan zou je een intekensysteem kunnen maken.

Gebruik een 'intekensysteem'

Iedereen kan op de lijst met spullen aangeven wat hij of zij het allerliefst zou willen en wat onderaan staat. Hebben meerdere broers die antieke klok bovenaan staan? Dan kan er geloot worden. Een belangrijk punt: doe dit ten allen tijde met elkaar. Op deze manier krijgt niemand het gevoel dat ze iets misgelopen zijn.

Tip 8: Geld eerlijk verdelen

Het geld verdelen is meestal de laatste stap en gebeurt vaak pas een paar maanden nadat iemand is overleden. De reden? Eventuele lopende rekeningen, abonnementen enzovoorts moeten nog uit de erfenis betaald worden. De overledene betaalt daarnaast ook nog inkomstenbelasting over de periode in het lopende jaar waarin hij of zij leefde en over de erfenis moet erfbelasting betaald worden.

Als dat allemaal geregeld is, kun je een overzicht maken van het nog te verdelen geld. Deel dat in gelijke delen, overleg met elkaar of iedereen het eens is en dan kan iedereen uitbetaald worden en de bankrekeningen opgeheven worden.

Veel sterkte de komende tijd, hopelijk verdelen jullie in vrede.

Is het toch uit de hand gelopen?

Hoewel we natuurlijk liever hebben dat het allemaal in een keer goed gaat, kunnen er onderlinge ruzies ontstaan. In dat geval is het verstandig om de hulp van een gespecialiseerde erfrecht advocaat in te roepen.